Samenvatting MeninGene en SMS studie

Achtergrond

Bacteriële meningitis is een ontsteking van de hersenvliezen, die ondanks snelle behandeling in een groot deel van de patiënten leidt tot sterfte of ernstige restverschijnselen. De bacteriën die meningitis veroorzaken komen bij veel gezonde mensen voor in neus- en keelholte. Waarom bij sommige mensen deze bacteriën een meningitis veroorzaken en bij anderen niet is nog niet duidelijk. Lees hier meer over de achtergrond en ons translationeel onderzoek.

Doel van de studie

De MeninGene studie loopt sinds 2006, en heeft als doel het identificeren van genetische factoren die bijdragen aan de vatbaarheid voor bacteriële meningitis en een ongunstig ziektebeloop van de ziekte. Om de prognose van bacteriële meningitis te kunnen verbeteren zijn nieuwe aanvullende therapieën nodig. Studies naar erfelijke factoren kunnen meer inzicht geven in de mechanismen die bijdragen aan een ongunstige uitkomst van de ziekte en kunnen daardoor leiden tot nieuwe behandelstrategieën.

De Serial Meningitis Sampling (SMS) studie loopt sinds 2014, en is een substudie binnen de MeninGene. Het doel van de SMS-substudie is het creeëren van een biobank met patiëntmateriaal dat gebruikt kan worden voor toekomstig onderzoek naar bacteriële meningitis. Hierdoor kan de functionaliteit van de genetische variatie bepaald worden die gevonden zijn in de MeninGene, en van invloed blijken op de gevoeligheid voor meningitis en de ernst van de ziekte. Ook kan de expressie van risicogenen bepaald worden, en hun effect op onstekings- en stollingsfactoren bij patiënten met bacteriële meningitis.

Hoe is de studie opgezet?

In Nederland wordt van alle positieve liquorkweken de bacterie opgestuurd naar het Nederlands Referentie Laboratorium voor Bacteriele Meningitis. Dit laboratorium is opgericht als samenwerkingsverband tussen het RIVM en het Amsterdam UMC. De MeninGene onderzoekers krijgen een anonieme melding van het refentielaboratorium waar in Nederland patiënten met bacteriële meningitis zijn opgenomen. Hierop nemem we contact op met de behandelend neuroloog/specialist om te vragen of deze patiënt in het onderzoek wil includeren. Artsen kunnen ook zelf contact met ons opnemen om een patiënt aan te melden.

Nadat een patiënt toestemming heeft gegeven voor deelname aan de studie, wordt bloed afgenomen voor DNA analyse. In het DNA wordt bekeken of bepaalde variaties vaker voorkomen bij mensen met een bacteriële meningitis in vergelijking met het DNA van gezonde personen (controlegroep). Ook wordt het DNA van de ziekteverwekkers van de meningitis bestudeerd. De controlegroep bestaat uit de partner van patiënten of niet gerelateerde huisgenoten, zodat ze zijn blootgesteld aan dezelfde omgevingsfactoren. Vervolgens wordt in een database bijgehouden hoe het ziektebeloop is geweest. Hiervoor wordt gebruikt gemaakt van gegevens die bij opname zijn verzameld, zoals lichamelijk onderzoek, bloedonderzoek en CT-scans. Als er liquor over is gebleven van de diagnostische lumbaalpunctie verzoeken we dit te bewaren op -80C (of zo koud mogelijk).

In de SMS studie worden prospectief 250 patiënten geïncludeerd met een bacteriële meningitis, die al in de MeninGene studie geïncludeerd zijn. Bij de patiënten worden vijf seriële bloedafnamen verricht (op dag 0, 1, 2 en 7 van opname en 3 maanden na opname).

Deelnemende centra

Alle ziekenhuizen in Nederland doen mee aan de MeninGene studie, en loopt via de afdeling neurologie. 

Aan de SMS substudie nemen 13 ziekenhuizen deel:

• Amsterdam UMC, locatie AMC
• OLVG, locatie West
• Spaarne Gasthuis, locatie Haarlem
• Noordwest Ziekenhuisgroep, locatie Alkmaar
• Haaglanden Medisch Centrum
• Haga Ziekenhuis
• Isala

• Rijnstate ziekenhuis
• Leids Universiteit Medisch Centrum
• Albert Schweitzer ziekenhuis
• Radboud UMC
• Ziekenhuisgroep Twente 
• Zuyderland Medisch Centrum

Brengt het onderzoek risico’s met zich mee?

Deelname aan het onderzoek betekent dat bij de patiënt en de mensen in de controlegroep 14 ml bloed zal worden afgenomen voor DNA analyse. Voor de SMS substudie zullen nog aanvullend vijf extra bloedafnamen volgen. Alle bloedafnamen bij de patiënt zullen, zo mogelijk, tegelijk worden verricht met een geplande bloedafname in het kader van de normale patiëntenzorg. Aan deze onderzoeken zijn geen verdere risico’s verbonden.

Contact onderzoeksteam

Hoofdonderzoekers: prof. dr. D. van de Beek (neuroloog), prof. dr. M. C. Brouwer (neuroloog)
Coördinatoren:          drs. E. Drost (arts-onderzoeker), drs. E. Schepers (arts-onderzoeker)

Als u een patiënt heeft die in de (SMS) MeninGene studie kan worden geïncludeerd of u twijfelt of de patiënt geïncludeerd kan worden kunt u altijd naar ons bellen: